Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED) ile Samsun Çerkes Derneği’nin (SÇD) ortaklaşa düzenlediği etkinlik, Samsun Büyükşehir Belediyesi Sanat Merkezi’nde geniş katılımla gerçekleştirildi.
Uluçay ve Ayrancı’dan Açılış Konuşmaları
Söyleşi öncesinde KAFFED Genel Başkanı Ünal Uluçay ve SÇD Başkanı İlhan Ayrancı kısa birer selamlama konuşması yaptı.
Uluçay, 21 Mayıs’ın yalnızca bir matem değil, hafızayı koruma ve mücadeleyi sürdürme günü olduğunu vurgularken, Ayrancı etkinliğin Samsun’da gerçekleşmesinin tarihsel bağlamına dikkat çekti.
Prof. Dr. Önder Duman: “Gerçek Anlamda Bir Trajedi Yaşandı”
Söyleşinin ilk konuşmacısı Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Önder Duman, “Sürgün Günlerinde Çerkesler ve Samsun” başlıklı sunumunda, Osmanlı arşivlerinden ve tarihsel belgelerden yola çıkarak Çerkeslerin göç sürecini detaylandırdı.
Duman, “Rusya tarafından Karadeniz kıyılarına sürülen Çerkesler, deniz yoluyla Osmanlı topraklarına ulaşmaya çalıştı. Ancak gönderilen gemiler yetersizdi; kapasitesinin çok üzerinde insan taşıyan bu gemilerde salgın hastalıklar yayıldı. Arşivlere göre yaklaşık 500 bin kişi Osmanlı topraklarına ulaşamadan yaşamını yitirdi,” dedi.
Samsun’a İlk Göçte 11 Bin Kişi Geldi
Samsun’un sürgün tarihinde önemli bir rol oynadığını belirten Duman, “1860-1861 yılları arasında Samsun’a 11 bin Çerkes yerleşti. 1864 yılında bu sayı 60 bine ulaştı ve bu, o dönemdeki yerli nüfusun altı katıydı. Bu yerleştirme süreci, şehir yapısını ve toplumsal dengeleri kökten etkiledi,” ifadelerini kullandı.
Zeki Beştepe: “Sanat, Travmanın Sessiz Tanığıdır”
Etkinliğin ikinci konuşmacısı, sanatçı ve modacı Zeki Beştepe oldu. “Diaspora Çerkeslerinin Kültür, Sanat ve Edebiyatında Sürgün” başlıklı konuşmasında Beştepe, savaş ve sürgün sonrası oluşan kolektif travmaların kuşaklar boyunca aktarılmaya devam ettiğini vurguladı.
“Bu sadece bir tarihi olay değil; kültürel kimliğin kaybı, aidiyet duygusunun zedelenmesi ve sessiz bir direniştir,” diyen Beştepe, sanatın bu süreçte geçici de olsa bir iyileşme sunduğunu belirtti. “Sanat geçici bir araçtır ama insana çıkış yolu sunar. Çerkes sürgünü gibi büyük felaketlerin izleri, sanat aracılığıyla hafızalarda diri kalır,” şeklinde konuştu.
Etkinlik “Etnoğrafik Hissedişler” Sergisiyle Son Buldu
Söyleşinin ardından Zeki Beştepe’nin kültürel hafızayı sanatsal formlarla yansıttığı “Etnoğrafik Hissedişler” adlı kişisel sergisi ziyaretçilere açıldı. Sergide geleneksel Çerkes motifleri ve sürgün temalı eserler yer aldı.
Belleği Canlı Tutmak İçin Bir Adım Daha
Samsun’daki bu söyleşi, 21 Mayıs anmaları kapsamında yalnızca geçmişi anmakla kalmayıp, Çerkes halkının kültürel ve tarihsel belleğini yeni kuşaklara aktarma çabasının bir parçası olarak öne çıktı. Katılımcılar, etkinliği “yalnızca tarih konuşulmadı, tarihin bugüne ve sanata yansıması anlatıldı” sözleriyle değerlendirdi.
