Emeklilerin en çok şikâyet ettiği konuların başında gelen Aylık Bağlama Oranı (ABO), maaşların düşmesinde kritik bir rol oynuyor. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinin ardından da gündeme gelen ABO oranı, çalışanların prim günleri ve kazançlarına göre belirleniyor. Ancak özellikle 2000 yılı sonrası yapılan değişiklikler, emekli maaşlarını önemli ölçüde aşağı çekti.
Emekliler Derneği Başkanı Gönül Boran Özüpak, yaptığı açıklamada ABO kaynaklı gelir kaybına dikkat çekerek, “ABO’nun değiştirilmesiyle biz 3 bin 500 liraya geçinmek zorunda kalıyoruz. Bu sadece EYT’lilerin değil, tüm emeklilerin sorunudur. İnsanca yaşayabileceğimiz bir maaş istiyoruz,” ifadelerini kullandı.
ABO NEDİR?
Aylık Bağlama Oranı (ABO), emekli maaşının belirlenmesinde kullanılan temel katsayıdır. Çalışanın toplam prim ödeme gün sayısına ve kazanç düzeyine göre hesaplanır. ABO ne kadar yüksek olursa, emekli maaşı da o kadar artar. Ancak, 2000 ve 2008 yıllarında yapılan yasal değişikliklerle abo oranları kademeli şekilde düşürüldü.
2000 ÖNCESİ ABO HESAPLAMASI
2000 yılı öncesinde, Ortalama Yıllık Kazanç üzerinden belirlenen bir gösterge sistemi uygulanıyordu. Bu dönemde sigortalının son 5 takvim yılındaki sigorta primleri toplanarak 5’e bölünüyor, böylece ortalama yıllık kazanç bulunuyordu.
Bu dönemde emeklilik hesabında kullanılan ABO oranları şu şekildeydi:
İlk 3.600 günün her 360 günü için %3,5,
Sonraki 5.400 günün her 360 günü için %2,
Daha sonraki her 360 gün için %1,5 oranı uygulanıyordu.
Ortalama yıllık kazancın 12’de biri bu oranla çarpılarak emekli aylığı hesaplanıyordu. Bu sistem, çalışan lehine yüksek maaş bağlanmasını sağlıyordu.
2000 SONRASI DEĞİŞEN HESAPLAMA
1 Ocak 2000 sonrasında yürürlüğe giren yeni sistemle birlikte, gösterge tablosu kaldırıldı ve güncelleme katsayısı devreye girdi. Bu dönemde ABO oranları düşürüldü ve kazançların güncellenmesinde TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) ile büyüme oranlarının belli bir yüzdesi dikkate alınmaya başlandı.
Bu düzenleme sonrası emekli maaşları, çalışanların gelir artış hızına göre daha yavaş yükselir hale geldi. 2008’de yürürlüğe giren sosyal güvenlik reformuyla ABO oranları daha da aşağı çekildi.
EMEKLİLERİN BEKLENTİSİ
Uzmanlara göre, günümüzde ortalama ABO oranı %45 seviyelerine kadar geriledi. Bu da emeklilik öncesi gelir düzeyine oranla ciddi kayıplar anlamına geliyor. Emekliler, geçmişte olduğu gibi ABO’nun yeniden artırılmasını ve maaşların insanca yaşam koşullarına uygun şekilde düzenlenmesini talep ediyor.
Aylık Bağlama Oranı (ABO), emeklilerin maaşında en belirleyici unsur olmaya devam ediyor. 2000 öncesi sistemin çalışan lehine avantajları korunmazsa, emekliler uzun yıllar prim ödemelerine rağmen düşük maaşlarla yaşam mücadelesi vermeye devam edecek.
